Άρθρα

Το PSA και η χρήση του ως διαγνωστικό εργαλείο: πού βρισκόμαστε σήμερα;

Η αναγνώριση και η μέτρηση στον ορό του αίματος ενός ειδικού αντιγόνου που ονομάστηκε PSA, έφερε επανάσταση στο χώρο της ουρολογίας ήδη από τη δεκαετία του ‘80, οπότε και ξεκίνησε η ευρεία χρήση του ως διαγνωστικός δείκτης για τον καρκίνο του προστάτη. Από τότε μέχρι σήμερα έχουν αλλάξει όμως πολλά που θεωρούσαμε δεδομένα. Πόσο αξιόπιστη είναι η μέτρηση του PSA στα πλαίσια του προσυμπτωματικού ελέγχου του πληθυσμού (screening); Πως μεταφράζεται μια υψηλή τιμή της εξέτασης; Αρκεί από μόνος του ως δείκτης για τη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη;

Τι είναι το PSA;

To PSA (Prostate Specific Antigen) είναι μια πρωτεΐνη που παράγεται φυσιολογικά από τα επιθηλιακά κύτταρα του προστάτη, αναμιγνύεται με το σπέρμα και του προσφέρει γλοιότητα, συμβάλλοντας έτσι στη διαδικασία της γονιμοποίησης. Φυσιολογικά, υπάρχει σε πολύ μικρές ποσότητες στο πλάσμα του αίματος, όπου και γίνεται η μέτρηση του με μία απλή αιμοληψία.
Υπάρχουν φυσιολογικές τιμές του PSA;

Η απάντηση είναι όχι. Το PSA στον ορό του αίματος είναι μια μεταβλητή, που μπορεί να εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως το μέγεθος του προστάτη. Τα παλαιότερα όρια αναφοράς που ήθελαν «φυσιολογικές» τιμές PSA κάτω από 4 ng/mL, έχουν πλέον εγκαταλειφθεί από τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, καθώς δεν αντικατοπτρίζουν τις φυσιολογικές διακυμάνσεις της εξέτασης από άνδρα σε άνδρα. Αυτό που στην πραγματικότητα φαίνεται να έχει μεγαλύτερη κλινική σημασία είναι οι μεταβολές του PSA μέσα στο χρόνο, και όχι τόσο μια μεμονωμένη τιμή του μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή.
Τι μπορεί να σημαίνει μια αυξημένη τιμή του PSA;

Είναι αλήθεια πως μια αυξημένη τιμή PSA ή μια παρατηρούμενη αύξηση σε βάθους χρόνου μπορεί να σχετίζονται με την ύπαρξη καρκίνου του προστάτη. Υπάρχουν όμως και πολλές ακόμα καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν αύξηση του PSA, όπως η καλοήθης υπερπλασία (διόγκωση) του προστάτη, μία λοίμωξη του ουροποιητικού (προστατίτιδα) ή η πρόσφατη χρήση ουροκαθετήρα. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι το PSA αυξάνεται και μετά την εκσπερμάτιση.
Αρκεί μια αυξημένη τιμή PSA για να γίνει η διάγνωση του καρκίνου του προστάτη;

ΟΧΙ. Ο ουρολόγος σας θα πρέπει να συμπληρώσει τη διαδικασία με τη δακτυλική ψηλάφηση του οργάνου, ενώ πολύ συχνά θα σας ζητήσει να επαναλάβετε την εξέταση. Επικουρικά μπορεί να χρησιμοποιηθούν κάποιες πιο εξειδικευμένες εξετάσεις αίματος (free PSA) και ένα υπερηχογράφημα για τον υπολογισμό του μεγέθους του προστάτη. Τη διαγνωστική διερεύνηση μπορεί να συμπληρώσει η διενέργεια μιας ειδικής μαγνητικής τομογραφίας, που ονομάζεται πολυπαραμετρική μαγνητική προστάτη, και η οποία αναδεικνύει περιοχές ύποπτες για κακοήθεια. Η τελική διάγνωση του καρκίνου του προστάτη απαιτεί πάντα τη βιοψία του οργάνου, η οποία όταν γίνεται διαπερινεϊκά μειώνει δραματικά το ποσοστό επιπλοκών και λοιμώξεων.
Πότε πρέπει ένας άντρας να ξεκινάει τη μέτρηση του PSA και πόσο συχνά να την επαναλαμβάνει;

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ουρολογικής Εταιρίας συστήνεται η μέτρηση του PSA σε όλους τους άντρες άνω των 50 ετών μετά βέβαια από την κατάλληλη ενημέρωση από τον ουρολόγο για τα οφέλη και τις επιπτώσεις του προσυμπτωματικού ελέγχου. Συστήνεται επίσης ο έλεγχος του PSA από την ηλικία των 45 σε ασθενείς της μαύρης φυλής και σε αυτούς με συγγενείς πρώτου βαθμού με καρκίνο του προστάτη. Όσον αφορά τη συχνότητα της επανάληψης της εξέτασης, αυτή εξαρτάται από την ηλικία και την τιμή του PSA. Μπορεί να απαιτείται ετήσια επανάληψη ή να υιοθετηθεί ένα πιο ευέλικτο πρόγραμμα επανελέγχου πάντα σε συνεννόηση με τον ουρολόγο.
Τι πρέπει να κάνω αν έχω υψηλή τιμή PSA;

Ο ουρολόγος είναι ο κατάλληλος ιατρός να κατευθύνει όλη τη διαγνωστική διερεύνηση για μια αυξημένη τιμή PSA. Θα πρέπει να σας ενημερώσει για όλες τις απαραίτητες εξετάσεις, καθώς και να σας βοηθήσει στην ερμηνεία των αποτελεσμάτων.